Potpis za slike: https://sr.wikipedia.org/
Tragovi rimske kulture u Srbiji su brojni, jer je ona predstavljala jedan od graničnih pojaseva Rimskog carstva i most za pohode pa istok i sever. Rimski gradovi u Srbiji, kao što su Sirmijum, Singidunum, Feliks Romulijana, Naisus i Medijana, dokazuju rimsku graditeljsku delatnost u našoj zemlji. Ostaci rimskih carskih gradova se ističu umetničkom vrednošću, originalnošću, vremenom nastanka. Valorizacija rimskih carskih gradova je pitanje sadašnjeg i budućeg razvoja turizma.
Neki od njih jesu, a nekie bi, u korelaciji sa položajem, zaštitom i materijalnom bazom, trebalo učiniti pristupačnijim turistima, kvalitetno ih plasirati na turističko tržište naše zemlje, ujedno ih i sačuvati od propadanja i zaborava.
U Srbiji je mnogo ostataka rimskih gradova, koja imaju veliki turistički potencijal, a mi u spisku koji sledi izdvajamo samo neke od njih, koje bi trebalo videti, obići i upoznati.
Rimski gradovi u Srbiji, kao što su Sirmium, Singidunum, Felix Romuliana, Naisus i Mediana, dokazuju rimsku graditeljsku delatnost u našoj zemlji
IZABERITE DEO TEME ZA ČITANJE
1. SINGIDUNUM – Beograd
Potpis za slike: https://sr.wikipedia.org/
Glavnni grad Srbije – Beograd danas se nalazi na mestu starog Singidunuma, prvog antičkog rimskog grada, koga su u 3 v.p.n.e. najpre naselili Skordisci, a kasnije su ga utvrdili Rimljani. Tokom 5. i 6. veka naizmenično su ga osvajali Huni, Sarmati, Istočni Goti, Gepidi, Vizantijci i Avari. Grad se prvi put prvi put pod imenom Beograd pominje 876. godine. Jedan je od najstarijih gradova u Evropi. Prema legendi i potvrđenoj istoriji, Grad se obnavljao iz pepela 38 puta. Singidunum je vrhunac dostigao 86. godine, dolaskom Legije 4. Flavije, koja je na Gornjem gradu današnjeg Kalemegdana, izgradila kvadratno utvrđenje. Ostaci kamenih temelja ovog utvrđenja mogu se i danas videti na severoistočnom delu Gornjeg grada. Legija je, takođe, izgradila i most preko Save, koji je Singidunum spajao sa tadašnjim Taurunumom (današnji Zemun). Vremenom je oko ovog utvrđenja nastalo veliko naselje. Grad je imao pravougaonu osnovu, a ulice su mu se sekle pod pravim uglom. Osnove ovakvih urbanih elemenata sačuvane su i danas, što se vidi po položaju Uzun Mirkove ulice, Obilićevog venca, Cara Dušana… Današnji Studentski trg bio je rimski forum, okružen termama, koje su otkrivene tokom 70-tih godina prošlog veka. Ne samo na teritoriji Beograda, već i u brojnim selima i manjim gradovima u okolini srpske prestonice, pronalaženi su ostaci rimske kulture – grobnice, spomenici, skulpture, keramika i novčići.
2. TAURUNUM – Zemun
Potpis za slike: https://sr.wikipedia.org/
Rimljani su napravili most na Savi koji je Singidunum, videli smo, spajao sa Taurunumom, današnjim Zemunom. Taurunum je rimsko naselje u nastalo u tadašnjoj prvinciji Donja Panonija, koje se nalazilo tačno na Gardoškom bregu. Ovo naselje obuhvatalo je tvrđavu, civilno naselje i nekropolu. Tokom 1. veka, ovo naselje se razvilo na starijem, keltskom utvrđenju, i trajalo je do 4. veka. Od rimskih ostataka materijalne kulture otriveni su delovi fortifikacije (tvrđava, odnosno oblik vojne građevine sa stalnom vojnom postavom, sa prevashodno odbrambenim i zaštitnim zadatkom, za koji je karakterističan sistem kula i jakih bedema), grobna arhitektura i epigrafski spomenici, reljefi, ostave novca…
3. ACUMINCUM – Slankamen
Potpis za slike: https://sr.wikipedia.org/
Acumincum, što bi u prevodu na srpski jezik značilo – Gradina, je antičko utvrđenje i srednjovekovna tvrđava na obali Dunava, na mestu kod današnjeg Slankamena. Arheološkim iskopavanjem 1995. Godine utvrđeno je da he Gradina, zapravo, višeslojno nalazište, čiji najstariji slojevi pripadaju poznom bronzanom dobu i tadašnjem naselju Skordisk, od koga su sačuvani delovi bedema. Rimsko utvrđenje je ovde podignuto u periodu od 1. do 3. veka, a iz najstarijeg antičkog sloja arheoloških nalazišta, tu su razni delovi od keramike i opeke. Tokom 2. i 3. veka utvrđenje i građevine unutar njega su obnovljene, a zidovi su bili od kamena. Na nalazištu su, na ostacima antičke, otkriveni ostaci srednjovekovne tvrđave, koja se u istorijskim izvorima, iz 1072. godine pominje kao – Kastrum Zelenkamen.
Ostaci rimskih carskih gradova ističu se umetničkom vrednošću i originalnošću, a njihova valorizacija pitanje je sadašnjeg i budućeg razvoja turizma u nas
4. BURGUNAC – Novi Banovci
Područje današnjih Novih Banovaca naseljeno je odavnina. Smešteno na desnoj obali Dunava, na 12 km uzvodno od Zemuna, Novi Banovci su oduvek predstavljali raskrsnicu između Istoka i Zapada. I danas u centru Novih Banovaca postoji kuća pod nazivom Janeskina kafana, koja je u tursko vreme služila kao konačište za sve vojnike i trgovce koji su putovali z Istanbul i Beč. A, da Novi Banovci potiču još iz doba Rimskog carstva, kada su se zvali Burgunac (Burgunak), i danas svedoči rimsko arheološko nalazište Burgena, koje se nalazi u centru naselja.
5. NEOPLANTA – Novi Sad
Mnogo je raštrkanih nalazišta koja pokazuju da su na i oko teritorije današnjeg Novog Sada stalno osnivana nova naselja. Tako je na Klisi otkriveno naselje zemunica iz bronzanog i gvozdenog doba, a na mestu Temerinske petlje, kad su 1981. godine izvođeni radovi, nađeni su ostaci iz raznih vremenskih perioda, između ostalog i tragovi velikog srednjovekovnog sela. I na drugim lokacijama bilo je tragova iz perioda pre nove ere, pa posle ekspanzije Kelta, u 1. veku nove ere, na područje Bačke doseljava se sarmatsko pleme Jazigi. Rimski novac, koji je pronađen na područuju današnjeg Novog Sada (Neoplante) svedoči o trgovačkim vezama Jazuga i Rimljana, i o tome da se deo Rimskog carstva nalazio na mestu današnje Srpske Atine, naziva koji je danas sinonim za Novi Sad. Grad Novi Sad, osnovan 1694. godine, dugo je bio centar srpske kulture, a danas je veliki industrijski i finansijski centar srpske ekonomije, univerzitetski grad i kulturni, naučni, zdravstveni i politički centar Autonomne pokrajine Vojvodine, čiji je glavni grad. Novi Sad je domaćin mnogih međunarodnih privrednih, kulturnih, naučnih i sportskih manifestacija, i grad je muzeja, galerija, biblioteka i pozorišta.
6. CUSUM – Petrovaradin
Istorija Petrovaradina neposredno je povezana sa istorijom Petrovaradinske tvrđave, kao i sa istorijom Novog Sada i obližnjih Sremskih Karlovaca. Gotovo sve epohe, pa tako i vreme dominacije Rima, “protutnjale” su kroz Petrovaradinsku tvrđavu. U antičko doba Petrovaradin se zvao Cusum (Kuzum). To je gradsko naselje grada Novog Sada i nekadašnji utvrđeni grad pored Dunava. Danas je Petrovaradin deo užeg gradskog područja i jedan od najatraktivnijih delova Novog Sada.
Beograd se danas nalazi na mestu starog Singidunuma, prvog antičkog rimskog grada, koga su u 3 v.p.n.e. najpre naselili Skordisci, a kasnije ga utvrdili Rimljani
7. NAISSUS – Niš
Naissus je bio antički grad koga su, u 3. v.p.n.e, prvo naselili Dardanci, a kasnije su ga utvrdili Rimljani. U današnjem Nišu, antičkom Naissusu, rođeni su budući rimski carevi – Konstantin Veliki i Konstancije III. Tokom 5. i 6. veka naizmenično su ga osvajali Huni. Istočni Goti, Gepidi, Vizantijci i Avari. Da bi ga, negde između 612. i 614. godine osvojila slovenska plemena. Kada su Rimljani, u prvoj deceniji 1. veka, osvojili centralni Balkan, tada i dardanski grad Nais ulazi u sastav njihove imperije. U prvom veku, Nais nije imao nekog velikog značaja za rimsko carstvo. Svoju ulogu u istoriji carstva dobija tek za vreme cara Dioklecijana, kada je država podeljena na četiri oblasti – tetrarhije. Javne i luksuzne građevine u Naisu “niču” za vreme cara Konstantina, kome se njihova izgradnja, pre svega, pripisuje zbog činjenice da je rođen u ovom gradu 280. godine, a njime vladao od 306. do 337. godine.
8. SEMENDRIA – Smederevo
Potpis za slike: https://sr.wikipedia.org/
“Protutnjali” su Rimljani i Smederevom, gradu na obalama Dunava, u severoistočnom delu Srbije. Tada se ovaj grad zvao Semendria, ali ga danas ipak najviše krasi Smederevska tvrđava iz 1430. godine, perioda iz doba mnogo posle Rimljana, a čijom izgradnjom današnje Smederevo postaje prestonica Srpske despotovine (dotadašnje prestonica Beograd je 1427. godine vraćena Ugarskoj), i to ostaje narednih 29 godina. Smederevsku tvrđavu je osnovao srpski despot Đurađ Branković i tada je predstavljala najveću ravničarsku tvrđavu u Evropi. Prvi pomen Smedereva nalazimo u povelji vizantijskog cara Vasilija II, iz 1019. godine, a sledeći pisani dokument je povelja kneza Lazara iz 1381. godine. Smederevo je danas veliki industrijski centar naše zemlje.
9. SIRMIUM – Sremska Mitrovica
Potpis za slike: https://sr.wikipedia.org/
Sirmium je bio antički grad (na današnjem meste Sremske Mitrovica) i jedan od četiri prestonice Rimskog carstva. Rimljani su ga pokorili i proglasili glavnim gradom rimske provincije Donja Panonija. Na teritoriji Sirmijuma, i u njegovoj okolini, rođeno je sedam (po nekim spisima čak 10) vladara Rimskog carstva: Trajan Decije, Aurelijan, Prob, Maksimilijan, Hostilijan, Konstancije II i Gracijan. Grad je u periodu od 1. do 4. veka bio i povremena carska rezidencija, episkopski centar i moćni logor legionara koji su branili carstvo od upada varvarskih plemena. Sirmium je bio rimska prestonica nekoliko decenija, a u 4. veku pominje se kao najlepši i najbogatiji grad Ilirika. Od tada pa naredna dva veka, napredak Sirmijuma prekidaju, tada česti, napadi varvara – Gota, Huna i Gepida, a završni udarac gradu zadaju Avari 505. godine, posle čijeg je razornog napada stanovništvo pobeglo, a grad bio zapaljen. Vlada Republike Srbije je 1990. godine Sirmium proglasila arheološkim nalazištem od izuzetnog značaja.
10. ROMULIANA – Zaječar
Potpis za slike: https://sr.wikipedia.org/
Gamzigrad je i danas mesto u Srbiji, pokraj Zaječara, koje ako niste, apsolutno morate posetiti. To ej arheološko nalazište u istočnoj Srbiji, antičke rimske carske palate Feliks Romulijana (Felix Romuliana), koje se od 2007. godine nalazi na UNESKO-voj listi Svetske baštine. Gamzigrad predstavlja rezidenciju rimskog cara Gaja Valerija Maksimilijana Galerija, koji je po majci Romuli palatu i nazvao Romulijana. To je utvrđeno otkrićem iz 1984. godine, kada je u Gamzigradu pronađen fragment arhivolte sa natpisom Felix Romuliana (srećna Romulijana). Bio je to moćan grad, sa oko 20 utvrđenih kula. U njemu su se nalazile raskošna palata, dva paganska hrama, tri hrišćanske crkve i druge građevine, a podni mozaici u njima smatraju se ravnima najboljim ostvarenjima kasnoantičkog doba u Evropi.
11. VIMINACIUM – Kostolac
Potpis za slike: https://sr.wikipedia.org/
Viminacijum je još jedan lokalitet u Srbiji koji ne smete zaobići. Nalazi se na 12 km od Požarevca, a bio je rimski vojni logor i grad koji je nastao u 1. veku i trajao narednih šest vekova. Jedan je od najznačajnijih legijskih logora na Dunavu, a izvesno vreme i glavni grad rimske provincije Gornje Mezije, koja je obuhvatala najveći deo Srbije, severnu Makedoniju i deo severozapadne Bugarske. Arheolođka iskopavanja započeta su 1977. Godine, zbog izgradnje termoelektrane, a dala su izuzetno bogat arheološki materijal. Pronađene su zanatske radionice, u okviru kojih su se nalazile peći za pečenje opeke, a Viminacijum je imao i terme, koje su bile glavno sastajalište Rimljana. U središtu termi bile su prostorije za masažu. Iskopano je šest bazena (ponegde se naziru oslikani zidovi sa cvetnim i životinjskim motivima. Kupatilo je bilo parno. U Viminacijumu je 2012. godine otkrivena figurina ženskog božanstva, stara oko 4.000 godina, 2013. pronađen je žrtvenik posvećen nimfama, a tokom 2014. godine pronađene su mermerne statue i zlatna ogrlica iz rimskog perioda. Tokom 2018. godine na ovom lokalitetu pronađeni su sarkofazi iz rimskog doba, koji nisu ranije opljačkani i grobnica za koju se smatra da je pripadala nekom mladom imperatoru. Mermerne skulpture, nadgorbne ploče i sarkofazi, nakit i posuđe iz Viminacijuma, čuvaju se u Narodnim muzejima u Beogradu i Požarevcu. Arheološko nalazište Viminacijum dobitnik je međunarodne nagrade Živa, za najbolji slovenski muzej 2018. godine.
Rimski novac, pronađen na područuju današnjeg Novog Sada (Neoplanta) svedoči o trgovačkim vezama Rimljana, čiji se deo carstva nalazio upravo tu
12. REMESIANA – Bela Palanka
Potpis za slike: https://sr.wikipedia.org/
Remesiana (Remezijana) je arheološki lokalitet koji se nalazi u Beloj Palanci, a pripada kategoriji spomenika kulture od velikog značaja, koji je upisan u centralni registar 1988. godine. Na Remezijani je otkriveno pravougaono utvrđenje iz rimskog i ranovizantijskog perioda, kao i poligonalne kule. Epigrafski nalazi pronađeni ovde govore o tome da je čitavo naselje formirano verovatno veoma rano. Status grada Remezijana dobija u vreme Trajana. Ovde su pronađeni i ostaci bazilike, na čijem se zapadnom delu nalazila polukružna apsida, a u okolini bazilike otkriveni su i ostaci antičkih građevina. Remezijana je bila sedište episkopije u 4. veku.
13. TURRES – Pirot
U pograničnoj zoni, između nekadašnjih oblasti Trakije i Mezije, na mestu gde se danas nalazi grad Pirot,nalazilo se antičko naselje Turres. Prema arheološkim nalazima početak razvoja naselja datira iz 2. veka. Postojanje rimskog utvrđenja na putu između današnjeg Niša i Sofije potvrđeno je u antičkim intenerarima (opisi glavnih puteva koji su povezivali značajnije oblasti ili gradove) iz 3. Veka, gde se pominje i da se Turres nalazi na 43 milje udaljen od Naissa, današnjeg Niša. Tures se pominje i na Pojtingerovoj tabli, na kojoj je lociran na 49 milja od Niša. Pretpostavlja se da je naselje porušeno tokom 5. Veka, u najezdi Huna, a da je ponovo obnovljeno u doba Justinijana, koji je u peridosu od 530. do 552. godine obnovio 30 utvrđenja. U arheološkom istraživanju Pirotske tvrđave , obavljenom od 1970. do 1986. godine, između ostalog su u Gornjem gradu otkriveni delovi masivnog lučnog zida koji na spoljašnjoj strani ima kontrafor od opeke i koji je najverovatnije deo antičke kule.
Javne i luksuzne građevine u Naisusu “niču” za vreme cara Konstantina, kome se njihova izgradnja pripisuje i zbog činjenice da je rođen u ovom gradu, današnjem Nišu
14. HORREUM MARGI – Ćuprija
Ćuprija je danas gradsko naselje i sedište istoimene opštine u Pomoravskom okrugu, a nekada mesto koje se nalazilo na strateški važnom rimskom putu koji je spajao Konstantinopolj sa Rimom. Zbog toga su Rimljani upravo tu podigli garnizon. Mesto kasnije dobija ime Horreum Margi, što znači Žitnica Morave, jer se žito iz celog Pomoravlja tu prikupljalo. U srednjem veku je današnja Ćuprija nosima ime Ravno, a ime je dobila najverovatnije po dolasku Slovena na Balkansko poluostrvo.
15. BASSIANAE – Donji Petrovci
Bassianae (Basijana) je, posle Sirmijuma (Sremske Mitrovice), bila najveći rimski grad tadašnje rimske provincije Panonija, u današnjem Sremu. Ostaci ovog važnog grada, koji se prostiru na 28 ha, pronađeni su na lokalitetu Grad, nedaleko od Donjih Petrovaca, kod Rume. U njegovoj blizini pronađeni su ostaci rimskog vojnog logora sa bedemima, kućama i grobovima. Sam lokalitet danas je pod zaštitom države kao arheološko nalazište od izuzetnog značaja, ali se i pored toga lesto nalazi na udaru divljih arheologa koji ga prekopavaju u potrazi za bogatim plenom. Istorijski spisi kažu da su u gradu postojale radionice, koje su se najverovatnije bavile izradom vunenih proizvoda. Najznačajniji pronalazak na ovom lokalitetu je rimski prsten iz 3. ili 4. veka, a značajan je utoliko što poruka koja se na njemu nalazi: Veni – Amica (dođi, prijateljice), do tada nije bila poznata među natpisima na nakitu, što ga čini jedinstvenim.
Potpis za slike: https://sr.wikipedia.org/
