Najlepše srednjovekovne tvrđave u Srbiji

Mnogo je filmova u kojima se divimo dvorcima i tvrđavama u raznim gradovima i različitim predelima, počev od Gospodara prstenova, pa do Igre prestola i dalje. Ali, zaparvo Srbija je zemlja prepuna baš takvih, divnih filmskih kulisa. U koji god kutak zemlje da pogledate, srednjovekovne tvrđave su tu. Rasuti biseri koji pokazuju i dokazuju koliko je naša zemlja bila jaka država. I verovatno je lepo bilo živeti u srednjovekovnoj Srbiji. Makar hoćemo u to da verujemo. Ali, najlepše srednjovekovne tvrđave u Srbiji i danas su atraktivna mesta koja predstavlajju neke od najvećih turističkih atrakcija. Veličanstvene tvrđave u Srbiji koje su opstale uprkos vekovima obeleženim ratovima i razaranjima, privlače pažnju kako domaćih, tako i stranih turista.

Srbija je zemlja prepuna, manje ili više očuvenih, srednjivekovnih tvrđava, u kojima se posetioci mogu osećati baš kao na snimanju nekog holivudskog filma

Na teritoriji naše zemlje su još od antičkog doba građena fascinantna utvrđenja, a osim toga što su važni istorijski spomenici, tvrđave Srbije, kao i rimski gradovi o kojima smo pisali, ostavljaju bez daha i plene svojom lepotom. Tako se i Vi možete osećati kao da ste na filmu, ukoliko neku od brojnih srednjovekovnih tvrđava stavite na mapuu Vaših putovanja i obilazaka. 

10 TOP srednjovekovnih tvrđava u Srbiji

S obzirom na to da je Srbija veoma bogata kulturno-istorijskim nasleđem, nimalo ne iznenađuje činjenica da su širom zemlje sačuvani ostaci drevnih građevina i utvrđenja. Neka od njih su uspešno odolevala i vremenu i brojnim previranjima i turbolencijama, dok neka podsećaju više na ruševine, fragmente nekih davnih vremena. Obilaskom tih tvrđava čuvamo našu tradiciju i istoriju od zaborava, a na našoj listi nalazi se 10 TOP srednjovekovnih tvrđava u Srbiji koje biste morali da obiđete.

1.  Kalemegdanska tvrđava

Simbol prestonice, i cele Srbije – Kalemegdanska tvrđava, prva je stanica svih turista koji posećuju Beograd, i zaštitni znak razglednica, magneta i drugih suvenira naše zemlje. Kalemegdan je najveći i najlepši park Beograda, koji je izuzetno istorijski značajan zahvaljujući tvrđavi koja gleda na ušće reka Save u Dunav. Naziv je dobila spajanjem turskih reči kale (grad, tvrđava) i megdan (polje), pa već njeno ime govori o tome da je reč o utvrđenju koje je nekada bilo glavno vojno uporište Beograda. Tvrđava je podignuta početkom 1. veka kao palisada sa zemljanim bedemima, a potom se vekovima razvijala, i menjala svoju funkciju. Beogradska tvrđava je svojevremeno bila i rimski kastrum, vizantijski kastel, srednjovekovna utvrđena prestonica Srpske despotovine i naposletku austrijsko/osmanlijsko artiljerijsko utvrđenje. Posle predaje Kalemegdanske tvrđave Srbima 1867. godine, započelo je i njeno preuređivanje u park, u kome se danas nalaze Vojni muzej, Zoološki vrt, Umetnički paviljon Cvijeta Zuzorić, Zavod za zaštitu spomenika kulture, kao i veliki broj sportskih igrališta, ugostiteljskih objekata i dečiji zabavni park. Zahvaljujući pogledu koji posetiocima nudi tvrđava Kalemegdan Beograd se može pohvaliti jednim od najlepših vidikovaca u Evropi.

2. Petrovaradinska tvrđava

Što je Kalemegdan Beogradu, to je Petrovaradin Novom Sadu. Uz fantastičan pogled na reku Dunav, Petrovaradinska tvrđava predstavlja jednu od najlepših lokacija u Vojvodini, koja je izuzetno posećena tokom cele godine. Na mestu gde se danas nalazi, postojala su i pre nje vojna utvrđenja, pa se smatra da je istorija ovog lokaliteta duga više od 200.000 godina. Današnju tvrđavu izgradili su Austrijanci u periodu od 1692. do 1780. godine, a razlog je bila blizina granice sa Otomanskim carstvom i opasnost od Turske. Petrovaradinska tvrđava je naziv dobila spajanjem tri reči – petra (na latinskom – stena), var (na mađarskom – grad) i din (na turskom – vera), pa se ime ove tvrđave prevodi kao – Grad na steni čvrst kao vera. Mnogi je nazivaju i Gibraltar na Dunavu. Petrovaradinska tvrđava je sredinom 20. veka proglašena istorijskim spomenikom, demilitarizovana je, ustupljena za civilnu upotrebu i stavljena pod zaštitu države. Najprepoznatljiviji znak Petrovaradina je Toranj sa satom, specifičan po tome što velika kazaljka pokazuje sate, a mala minute. Ovde se nalazi Muzej i Arhiv Novog Sada, Astronomska opservatorija, Planetarijum, Akademija umetnosti, galerije i ateljei likovnih umetnika, hoteli i restorani, a već više od dve decenije Petrovaradinska tvrđava predstavlja i sinonim za najpopularniji muzički festival u Evropi – EXIT.

3. Smederevska tvrđava

Osim toga što je atraktivna, nema sumnje da je Smederevska tvrđava i najveća turistička i istorijska znamenitost Smedereva, s obzirom na to da je podignuta kao upravno, vojno, crkveno, kulturno i privredno sedište Srpske Despotovine. Tvrđavu je na ušću Jezave u Dunav podigao despot Đurađ Branković, sestrić despota Stefana Lazarevića. Smederevska tvrđava se prostire na 11 ha, a sastoji se iz Malog i Velikog grada. U Malom gradu je smešten dvor despota Đurđa, koji se svrstava u vodena utvrđenja, iako nema temelje u vodi, jer je sa svih strana njome okružen. Ovde se nalazi i kameni zidani bunar, kao i donžon kula, a od Velikog grada ga takođe odvaja vodeni rov. Veliki grad ima 19 kula, čiji su zidovi slabo očuvani jer je objekat nekoliko puta rušen i obnavljan. Ovde je nekada postojao mitropolijski kompleks, u okviru koga su se nalazile i građevine za stanovništvo. Uz sve čari koji nudi, tvrđava Smederevo svojim građanima i posetiocima pruža potpun doživljaj srednjovekovnog grada. Za njenu izgradnju bilo je potrebno značajno iskustvo, znanje i umeće domaćih i vizantijiskih majstora, pa se Smederevska tvrđava smatra najvišim dostignućem srednjovekovnog srpskog vojnog graditeljstva.

4. Golubački grad

Golubački grad, odnosno Glolubačka tvrđava je, za mnoge posetioce u vrhu najlepših u Srbiji. Smeštena na desnoj obali Dunava, na samom ulazu u Nacionalni park Đerdap, predstavlja spomenik kulture od izuzetnog značaja. Golubac je izgrađen na ostacima nekadašnjeg rimskog carstva, a izuzetno povoljan strateški položaj doveo je do toga da se iskoriste stara utvrđenja i izgrade nova. Tvrđava Golubački grad se u istorijskim izvorima prvi put pominje 1335. godine. Određeni stručnjaci procenjuju da njome dominira duh srpskih utvrđenja iz 13. i 14. veka, pa se smatra da je nastala za vreme kralja Dragutina. Visoke litice Ridana štite Golubački grad sa južne i istočne strane, sa severne ga štiti Dunav, pa je jedina pristupačna zapadna strana. Tokom 14. i 15. veka Golubačka tvrđava je postala mesto sukoba Srbije, Mađarske i Turske, i važan pogranični grad. Posle obnove tvrđave, koja je završena početkom 2019. godine, posetiocima je omogućen ulaz u četiri zone unutrašnjosti tvrđave. Takođe se može posetiti i Arheološki park, u sklopu koga se nalazi tursko kupatilo, rimska kuća, kao i kutak za posmatranje ptica. Nema sumnje da je Golubac tvrđava koju bi trebalo da vidi i doživi svaki stanovnik Srbije, i svaki njen gost.

5. Stari grad Ras

Važno administrativno i vojno sedište srednjovekovne države Raške bio je upravo drevni grad Ras, koji danas pripada spomenicima kulture od izuzetnog značaja. Nekada značajan ekonomski i trgovinski centar, danas je pretežno u ostacima i ruševinama koje čuvaju priču o važnosti i značaju ovog starog grada, čiji ostaci predstavljaju istorijsko jezgro srpske, srednjovekovne države Raške. O tome koliko je duga i bogata istorija ovog grada govori i činjenica da su na lokalitetu grada pronađene iskopine koje sežu u daleko bronznano doba. Napredak i procvat Raške počeo je posle pada Bugarskog carstva, kada  je ovo utvrđenje ponovo postalo deo velike, vizantijske sile. Grad je, 1427.godine, dospeo u posed despota Đurađa Brankovića, da bi odmah, posle prvog pada despotovine, potpao pod tursku vlast. Tvrđava se sastoji iz pet kula, debelih i snažnih bedema, ruševina nekadašnjeg impozantnog dvorca i glavne kapije. Položaj nekadašnjeg grada bio je izuzetno povoljan jer se nalazio na mestu na kome su se spajali važni putevi sa zapada i juga. U ovom gradu su se nekada donosile najvažnije političke  i strateške odluke srpske države tog doba. Značaj ovog grada je neprestano rastao, a blizina značajnih manastira i crkvi samo dodatno svedoči o velikoj važnosti grada Rasa.

Najlepše srednjovekovne tvrđave u Srbiji i danas su atraktivna mesta koja predstavlajju neke od najvećih turističkih atrakcija

6. Tvrđava Maglič

Na svega 20 km od Kraljeva, smeštena je tvrđava Maglič, koja je opstala uprkos ratovima, ustancima i bunama koji su je zadesili. Može se reći da je tvrđava opstala zahvaljujući svojoj nepristupačnosti, a ona i danas posmatrana odozgo izgleda nedostižno. Ipak, do nje se sada znatno lakše dolazi, pa se može pohvaliti velikim brojem posetilaca. U toku je i njeno renoviranje, koje će je učiniti još pristupačnijom i lepšom za posetu. Istoričari se nisu složili oko toga ko je podigao ovo utvrđenje. Jedni smatraju da je to bio Danilo II, koji je bio poznat kao književnik, arhiepiskop, plemić, komandant vojske i ličnost koja je uspela da odbrani Hilandar. Drugi tvrde da je tvrđava Maglič podignuta zahvaljujući Stefanu Prvovenčanom, dok neke činjenice ukazuju da je to učinio Stefan Uroš I. Osim što je sam nastanak Magliča obavijen velom misterije, mnoge legende se vezuju i za dolinu Ibra, kao i poreklo njenih jorgovana. Kako bilo, reč je o izuzetno atraktivnom delu Srbije, a poseta Magliču obično je deo duhovnog putovanja kroz našu zemlju, kada se posećuju i značajni srpski manastiri tog kraja.

7. Niška tvrđava

Na obali reke Nišave, u samom centru grada Niša, smeštena je tvrđava koja se smatra najstarijim i najvrednijim spomenikom ovog grada. Niška tvrđava je podignuta na ostacima antičkog i srednjevekovnog utvrđenja, kada je 1719. godine sultanovom poveljom odlučeno da se na ovom mestu izgradi jako utvrđenje. Dužina bedema ove tvrđave iznosi 2.100 metara. Masivni zidovi su dobro očuvani, kao i određene kapije – zapadna Beogradska i južna Stambol kapija. Niška tvrđava je, prema mnogima, najočuvanije utvrđenje ovog tipa, ne samo u Srbiji već i na Balkanu. Upravo zbog ovoga se svrstava među najvažnije tvrđave u Srbiji. Kada su u pitanju svečanosti koje organizuje grad Niš tvrđava je najčešće lokacija održavanja tih događaja. Ovde je smeštena letnja pozornica, a unutar zidina tvrđave se održavaju i Nišvil, Filmski susreti, kao i razni koncerti i kulturne manifestacije.

Na teritoriji naše zemlje su još od antičkog doba građena fascinantna utvrđenja, a osim toga što su važni istorijski spomenici, ostavljaju bez daha i plene svojom lepotom

8. Borač

Nekada je iznad sela Borač u Šumadiji, nadomak Knića, postojao srednjovekovni grad Borač, sa tvrđavom na Boračkom kršu. U to doba bio je jedan od najjače utvrđenih gradova od strateške važnosti. U ovom selu podno Boračkog krša se nalazi i jedinstveno staro groblje, koje je zaštićeno kao nepokretna kulturna baština. Tu je i škola stara gotovo dva veka, kao i crkva oslikana u 16. veku, a za koju se pretpostavlja da je mnogo starija. Za vreme despota Stefana Lazarevića, Borački grad dobija na značaju kao jedno od najvećih utvrđenja u tadašnjoj Srbiji. Posle Stefanove smrti, za vreme vladavine despota Đurđa Brankovića, Mađari su proterani, a posle gubitka Beograda i Golupca, despot Đurađ dodatno ojačava Borački grad. Osmanlije napadaju Despotovinu 1438. godine i grad ruše i pale, što je u suštini bio i kraj ovog grada. Posle Segedinskog mira 1444. godine Borač biva obnovljen i živi kratko. Turci ga ponovo uništavaju 1458. godine. Više nije obnavljan. Na Boračkom kršu danas se vide samo ostaci drevnog grada i to ako se dobro zagleda. Ipak, Borački krš je, kao izuzetan spomenik prirode, zaštićen 2019. Godine, i zaista je lepo mesto za izlet i značajnu istorijsku lekciju.

9. Šabačka tvrđava

Arhitektura Šabačke tvrđave, početne tačke iz koje se kasnije razvio grad Šabac, i danas je veoma zanimljiva, mada je veliki deo uništen, pa samo u obrisima možemo da vidimo četvorougaone osnove sa kružnim kulama koje su nekad ponosno krasile ovo zdanje. Ime tvrđave se kroz istoriju često menjalo i dobijalo različite nazive, pa je kroz različite istorijske periode bila poznata kao Zaslon, Kula, Bugur tlen i Bugur delen. Česta promena imena govori o tome koliko je duga i turbulentna istorija Šabačke tvrđave, koja se u prvim pisanim tragovima pominje 1454. godine. Tvrđava je služila za borbu i imala je odličan strateški položaj. Šabačka tvrđava je nemi svedok vremena i epohe koja je ostala iza nas. Posebna atrakcija ove tvrđave u Šapcu su jedinstveni ostaci bedema koji su bili napravljeni od zemlje i drveta. Možda je najveća atrakcija, ipak, kula koja ponosno stoji na ulazu, izgrađena od stare opeke koja se danas više ne može pronaći. Šabačka tvrđava je danas idealno mesto za šetnju tokom svakog godišnjeg doba, mesto u čijem prostranstvu i značaju uvek možete uživati. I ne propustite da svratite u šabački Narodni muzej, u kome su, uz pomoć veštačke inteligencije i virtuelne realnosti (VR 360 stepeni), oživljena mesta i događaji naše bogate istorije. Tako možete “zaviriti” u Šabac iz 15. veka, i aktivno učestvovati u njemu. Za ovu virtuelnu turu potrebne su Vam samo naočare i kontroleri, a aplikacija je urađena prema najstarijem sačuvanom prikazu Šapca iz 1493. godine. Kakvo putovanje!

10. Tvrđava Kale

Pirotski grad, još poznatiji kao Momčilov grad, je drevno utvrđenje sa kulama i zidnim platnima koje se sastoji od tri glavna dela. Ova tvrđava je svedočanstvo o svim ratovanjima i previranjima kroz koje je narod ovog kraja vekovima prolazio. Periodi Antike, Vizantije i Srednjeg veka ostavili su značajne i upečatljive tragove na tvrđavi Kale. Po predanju se vezuje za velikog i čuvenog vojvodu Momčila, koga je srpska narodna književnost posebno proslavila. I dalje se sasvim pouzdano ne zna koliko je stara ova tvrđava, ali su mnogi arheolozi pronašli značajana otkrića koja potiču iz srednjeg veka. Veruje se da je postala još i u vreme Rimskog carstva i da je tada bila važan centar. Tvrđava Kale imala je važnu ulogu u peridodu Kosovske bitke 1389. godine. Vojvoda Dimitrije je ovu tvrđavu povratio 1836. godine, što je bio jedan od povoda za bitku na Kosovu. Zato i ne čudi da su neke scene popularnog filma Boj na Kosovu snimljene upravo ovde, čime je tvr]ava Kale postala jedno od kultnih i nezaobilaznih mesta za sve ljude koji prolaze ili borave u ovim krajevima. Osim po filmskim scenama, tvrđava Kale je vremenom postala atrakcija i zbog impresivne lepote, koju morate videti.