Pećine u Srbiji – Veliki turistički potencijal

U Srbiji ima oko 2.000 nestvarno lepih pećina, a manje od 10 odsto je dostupno za javnost. Atraktivne, prostrane i misteriozne, pećine u Srbiji su nezaobilazna destinacija za ljubitelje arheologije i speleologije, ali i za planinare i turiste – poštovaoce netaknute prirode. Brojne priče kriju ovi podzemni horizontalni i vertikalni kanali, kako pećine definišu speleolozi: neke od njih su bile dom ljudima neolitskog doba, u drugima su sklonište pronašle brojne životinjske vrste kojih više nema, poput pećinskog medveda, mamuta ili polarne lisice, dok neke u svojim mračnim dubinama skrivaju reke i vodopade, a sve krasi posebna estetika koju je priroda vekovima stvarala.

Pećine su mesta prelepo okićena najfinijim prirodnim nakitom, specifične estetike. Stalaktiti, stalagmiti, pećinski stubovi, draperije i okamenjeni vodopadi samo su neki od ukrasa koje su kapljice vode formirale tokom milenijuma, a pećinski minerali obojili u najrazličitije nijanse. Ove prirodne ornamente nemoguće je pronaći izvan pećina, te je „putovanje“ kroz pećinske kanale jedinstvena prilika da se uživa u njima.

Pećine su neverovatan turistički potencijal Srbije, gotovo potpuno neiskorišćen, jer je za posetioce dostupno samo 10 odsto ovih prirodnih prelepih šupljina naše zemlje

Pećine – dom i zaklon praistorijskog čoveka

Bivajući stare milionima godina, neke od pećina u Srbiji poznate su još od vremena prvih ljudskih civilizacija kada su predstavljale dom praistorijskom čoveku i njegov zaklon od zveri i prirodnih nepogoda. U novijoj istoriji, pećine su korišćene kao skloništa za ljude i stoku, skrovišta za dragocenosti, a ponekad i krajnje praktično – kao prirodni frižideri.

Po prirodi mračne i hladne, vlažne i negostoljubive, ozbiljnije podzemne dubine naših planina bile su pak potpuna nepoznanica za najveći deo stanovništva. Tek u drugoj polovini 20. veka počinje njihovo organizovano istraživanje, prvenstveno u naučne, zatim i u turističke svrhe.

Prirodno podzemno blago 

U Srbiji je danas svega dvadesetak pećina poznato široj javnosti, a tek nešto više od desetak kako-tako prilagođeno turističkim posetama, kao svojevrsna prirodna atrakcija. To su pretežno pećine koje se nalaze u blizini puteva i naselja, relativno lako pristupačne, a u fizičkom i tehničkom smislu, ne previše zahtevne za posetioce. A statistika kaže da, ako se izuzmu strastveni planinari i speleolozi, ljubitelji prirode ili adrenalina, malo ljudi je posetilo više od dve pećine. Na osnovu onih koje su istražene i sređene za posetioce, može se samo nasluti kakvo se sve prirodno podzemno blago krije ispod zemlje, u planinama i stenama.

A, leto je pravo vreme da se obiđu gornji hodnici Zemlje. U njima je temperatura uvek makar za 10-20 stepeni niža, a u nekim pećinskim dvoranama temperatura je konstantna i iznosi 7-8 stepeni Celzijusa, pa pre nego što krenete da istražujete ove misteriozne lepote unutrašnjosti naše zemlje, ugledajte se na vodiče i speleologe, i obavezno ponesite perjanu ili neku drugu malo deblju jaknu. Zašto da jedan letnji vikend ne provedete upoznajući se sa velikim, a zasad više nego neiskorišćenim, turističkim potencijalom – pećinama Srbije zaista nestvarne lepote.

Premium Srbija Vam donosi spisak od 13 pećina Srbije koje su pristupačne i otvorene za turiste, ali i dve predivne u koje još ne možemo zaviriti, ali su vredne pomena.

1. Resavska pećina

Resavska pećina u krečnjačkom brdu Babina glava jedna je od najlepših, ali i najstarijih u Srbiji, budući da ima više od 80 miliona godina. Nalazi se na oko 20 km od Despotovca, na području Gornje Resave, a naučnici su je otkrili tek šezdesetih godina prošlog veka. U nju su se sklanjali čobani iz okolnih sela, a Resavska pećina je zaista fascinantna. U njoj će Vam priroda lično pokazati šta može da stvori i da očuva milionima godina. Pećinski nakit, draperije i okamenjeni vodopadi u nestvarnim dvoranama sigurno će Vas ostaviti u čudu. Jer u njoj su četiri dvorane koje su počele da se formiraju još pre ledenog doba, a kroz koje se u krug prolazi u jednom smeru uređenom stazom.

Prva je Dvorana sraslih stubova ili kolonada, gde su stubovi srasli sa tavanicom, pa Dvorana košnica, gde se još formira nakit žućkaste boje, treće je Predvorje istorije, u kojoj su pronađeni kamena sekira, vrhovi kopalja, lobanja polarne lisice i ognjište praistorijskog čoveka. A poslednja – Kristalna dvorana ima nestvaran pećinski nakit – i u njoj je temperatura uvek samo 7 stepeni Celzijusa.

Resavska pećina pod zaštitom je države kao spomenik prirode.

Atraktivne, prostrane i misteriozne, pećine u Srbiji su nezaobilazna destinacija za arheologe i speleologe, ali i za sve poštovaoce netaknute prirode 

2. Rajkova pećina

Rajkova pećina smeštena je u blizini Majdanpeka, a do nje možete stići asfaltiranim putem. Legenda kaže da ova pećina, bogato okićena prirodnim nakitom, skriva i druga blaga, poput plena opljačkanih karavana koje je tu skrivao hajduk Rajko. Kameni čekić, koji se čuva u Muzeju u Majdanpeku, pronađen je u ulazu pećine i predstavlja svedočanstvo o tome da je ovaj prostor bio nastanjen još u praistoriji. Čarobne dvorane i hodnici Rajkove pećine puni su najkvalitetnijeg nakita, a poseban doživljaj daje joj istoimena reka koja kroz nju protiče. Pećina je najpoznatija je po legendi o skrivenom blagu. Postoje informacije da je Rajko bio mehandžija iz 19. veka koji je noću pljačkao turske karavane, a narod veruje da je blago skrivao u ovoj pećini. Plen nikada nije pronađen. Ali je dovoljan “plen” za Vaše oči svakako će biti Egipatska boginja, Puž, Beli medved ili Kristalna šuma, pećinske figure stare vekovima.
Pećina je otvorena za turiste.

Lazareva pećina je od 2005. pod zaštitom države kao prirodno dobro, a u blizini je i spomenik prirode Lazarev kanjon

3. Mermerna pećina

Mermerna pećina nalazi se na području Kosova i Metohije, u selu Donja Gadimlja, na oko 20 km južno od Prištine i 360 km od Beograda. Leži na krajnjim jugoistočnim ograncima Kopaoničkog masiva i dobila je ime po krečnjaku od koga je formirana, nastala od najstarijih stena iz Paleozoika. Za turiste je sređeno 440 m kanala od ukupne dužine pećine od 1.260 m. Otkrivena je sasvim slučajno 1969. godine, prilikom kopanja građevinskog kamena, ali je u velikoj meri bila ispunjena glinom. Da bi se uredila za turiste, mnogo nanosa je izbačeno iz pećine i na taj način je došlo do promene mikro klime. Temperatura u pećini varira od 10 do 15°C, a u njoj postoje četiri galerije. Mermerna pećina, inače predstavlja redak fenomen jer je sačinjena od mermernih litica nastalih metamorfozom krečnjaka, ukrasa različitih boja, od bele do crvene. Predstavlja pravi lavirint sa brojnim kanalima koji su ispunjeni stalaktitima i stalagmitima, kalcitnim stubovima i bigrenim basenima. Posebno je interesantan aragonitski nakit snežno bele boje. Pećinskih jezera ima gotovo svuda, ukupno ih je 29. Javljaju se i dva podzemna toka, jedan u Dvorani suza, drugi u Zapadnoj galeriji, koji su kanalisani i njihove vode ističu u Gadimsku reku.

Mermerna pećina je zaštićena kao Prirodno dobro od izuzetnog značaja.

4. Lazareva (Zlotska) pećina

Lazareva ili Zlotska pećina smeštena je u podgorju Kučaja, u blizini Bora, i deo je najvećeg kompleksa pećina kod nas – Zlotskih pećina, čija je ukupna dužina oko 10.000 metara, sa opravdanim pretpostavkama speleologa da je zapravo podzenmi prostor mnogostruko veći. Za turističke posete uređene su staze dužine oko 900 m. Pećinski prostor čine monumentalne, prelepe dvorane, zvučnih imena: Prstona, Dvorana blokova, Koncertna, Dvorana slepih miševa… Za sada možete uživati u vidljivom bogatstvu pećinskog nakita, kao što su: Stogovi, Plast, Fontana, Carska loža, Bizon, Orkestar, Dirigent…

Zlotska pećina poznata je i kao arheološko nalazište, budući da su u njoj pronađeni ostaci čak tri različita doba: bronzanog, bakarnog i gvozdenog, a nađeni fosili dokazuju da se u ovoj pećini nekad živeli pećinski lav, pećinski medved i pećinska hijena. Pećina je tokom istorije imala različite funkcije, pa je tako Lazareva, odnosno Zlotska pećina kroz vekove bila lovačka stanica u bronzanom dobu, a za vreme gvozdenog doba bila je centar metalurgije. Lazareva pećina je od 2005. pod zaštitom države kao prirodno dobro, a u blizini je i spomenik prirode Lazarev kanjon.
I u ovu pećinu ulazi se i iz turističkih pobuda.

Titulu najlepše među srpskim pećinama, Ceremošnja je dobila zbog izuzetnog nakita, draperija i okamenjenih vodopada u dvoranama

5. Pećina Ceremošnja

Pećina Ceremošnja nalazi se u podnožju Homoljskih planina. Do nje, takođe, možete stići asfaltiranim putem. Poznata je po veoma raskošnom nakitu i dvorani Arena koja podseća na rimske koloseume. Titulu najlepše među srpskim pećinama dobila je zbog izuzetnog nakita, draperija i okamenjenih vodopada u dvoranama. Ceremošnja je sastavljena iz pet celina: Ulazni kanal, dvorana Arena, Ponorska dvorana, Andezitska dvorana i Južni kanal. U pećini su glavni ukrasi Mladoženja, Dva druga, Lepa Vlajna – tvorevine koje oblikom podsećaju na određenu pojavu ili nose neku simboliku. Svi su u dvorani Arena, kao i kameni vodopad i pećinski stub Na večnoj straži. Sve pećine su pune misterija, pa i Ceremošnja krije tajnu Strugarskog potoka, potoka koji uvire u pećinu i potom nestaje u njenom ponoru.

Taj potok izvire kod druge pećine u vidu vrela, pa se pretpostavlja da između dve pećine postoji podzemni sistem dugačak čak nekoliko kilometara.
Pećina Ceremošnja je pod zaštitom države kao prirodno dobro i otvorena je za turističke posete.

6. Pećina Ravništarka

Ravništarka pećina je rečna pećina, čijim podovima prolazi potok Ponorac, koji izvire nekoliko kilometara uzvodno u nešto manjoj Bisinoj pećini. Ova pećina se smestila u ataru sela Ravnište, a današnji status umnogome duguje momcima iz okolnih sela koji su je prvi prešli od početka do kraja i tako utabali put koji će kasnije pratiti profesionalni speleolozi. Pećina Ravništarka je danas dobro istražena i prilagođena posetiocima koji je mogu obići uređenom stazom dugom nešto više od pola kilometra. Bogata je tavanskim i zidnim nakitom, a njeni posetioci mogu da se upoznaju s morfo-speleološkom raznovrsnošću grupisanom u devet celina: Savin kanal se pruža dužinom od 88 m od samog ulaza do Omladinskog kanala, dugačkog nešto više od 70 m i veoma bogatim pećinskim ukrasima. Tu je i Labudovo jezero, gde možete da vidite prirodan splet draperija i stalagmita koji izgledom podsećaju na harfu, kao i impresivnu kolonu stubova nazvanu Vile jezerkinje. Lepo oblikovan sistem zidnih ukrasa od svetlucavog kalcita, koji je zbog svoje izuzetne lepote nazvan Lepa Ravništarka, zaštitni je znak ne samo „Labudovog jezera” već i cele pećine.

Tu su i Beli dvorac, Leopradov kanal, Crni dvorac, Izvorski kanal i Dušanova galerija, nazvana tako po Dušanu Nedeljkoviću, koji je zaslužan za izgradnju puteva i mogućnost da uopšte dođemo do ovog prirodnog čuda.
Pećina Ravništarka je zakonom zaštićen spomenik prirode.

7. Potpećka pećina

Potpećka pećina nalazi se na 14 km od Užica, a ulaz u nju spada u red monumentalnih dela prirode. Zapravo to je džinovski portal u obliku potkovice visok 50, a širok 12 m pri dnu, odnosno 22 m pri vrhu, najviši je pećinski ulaz u Srbiji. Izgradile su je vode ponornica koje poniru u Drežničkoj dolini i posle podzemnog toka od oko 5km izbijaju iz pećine ili vrela ispred pećine i grade pećinsku reku Petnicu. Dve osnovne celine – Gornja (starija) i Donja (mlađa) pećina, čiji su zidovi ukrašeni retkim pećinskim nakitom, čine Potpećku pećinu, koja je takođe bila stanište nekog našeg dalekog pretka. Istraživanjima je utvrđeno da je u njoj živeo čovek iz vremena neolita. U prilog tome govori obilje keramike, obrađeni jelenski rogovi i kameno oružje koji su tu pronađeni. Njeni stanovnici su u svakom slučaju znali da koriste njene povoljne prirodne karakteristike. 

Potpećka pećina je otvorena za javnost i to od 1. maja radi svaki dan od 10-18h, a ulasci su na svakih sat vremena, s tim što je poslednja tura u 17h. Turistička sezona u ovoj pećini traje do 31. oktobra.

Ulaz u Potpećku pećinu spada u monumentalna dela prirode i najviši je pećinski ulaz u Srbiji; to je džinovski portal u obliku potkovice visok 50 metara

8. Risovačka pećina

Risovačka pećina nalazi se na samom ulazu u Aranđelovac, kada dolazite iz pravca Topole. A ukoliko želite da vidite kako je izgledao čovekovo stanište u vreme ledenog doba, apsolutno Vam preporučujemo da se zaputite u nju. Njena posebnost je u tome što je utvrđeno da su se naši preci skrivali upravo u njenim dvoranama još za vreme ledenog doba. Risovačka pećina predstavlja stanište čoveka iz ledenog doba i jedno je od najpoznatijih nalazišta paleolita u Evropi. Prema fosilnim ostacima koji su pronađeni na samom lokalitetu, hodnicima ovog podzemlja šetali su se i pećinski lav, bizon, medved, mamut, i leopard, i to tokom poslednjeg, četvrtog ledenog doba, te su ovi ostaci stari oko 100.000 godina. Prokopavanjem i čišćenjem sekundarnog materijala otkriven je pećinski sistem u dužini od 187,5 m, površine 703 kvadratna metra. Duž glavnog pećinskog kanala postavljene su poliesterske rekonstrukcije reprezentativnih predstavnika kvartarne faune – pećinskog medveda i pećinskog lava, dok se u takozvanoj Dvorani risovačkog čoveka, kojom se završava istraženi deo pećine, nalazi figuralna kompozicija – porodica risovačkog lovca. Zbog prirodnih osobenosti i kulturno-istorijskih vrednosti Risovačka pećina je proglašena spomenikom prirode i kulturnim dobrom od izuzetnog značaja. Danas je uređena po svim principima savremene prezentacije i godišnje primi hiljade posetilaca iz zemlje i inostranstva.
Pećina Risovača je neobičan muzej, magične lepote, otvoren za posete.

9. Stopića pećina

Stopića pećina je speleološki dragulj naše popularne planine Zlatibor i nalazi se na njenoj severoistočnoj strani. Do pećine se stiže organizovano, sa vodičem iz centra Zlatibora. Prva speleološka istraživanja ovog lokaliteta obavio je naš veliki istraživač i tvorac naučne speleologije Jovan Cvijić 1909. i 1913. godine. Stopića pećina je rečna pećina, kroz koju protiče Trnavski potok. Sastoji se od tri speleološka i hidrološka horizontala, a pokriva površinu od 7. 911,5 metara kvadratnih. Početak magije ove pećine počinje na samom ulazu, s desne strane reke Prištavice visine 18m. Krečnjački sloj u pećini datira iz perioda triasa i debeo je više od 100 m, dok je klima u pećini promenljiva i pod uticajem je spoljašnje temperature.

Pećina je dobila ime po obližnjem zaseoku, jedna je od najznamenitijih pećina u našoj zemlji, a ima više elemenata po kojima je nadaleko čuvena. Njen zaštitni znak su bigrene kade nastale taloženjem krečnjaka, veoma specifičnog izgleda. U vijugavim naborima, odnosno udubljenjima nakuplja se voda koja se kaskadno preliva niz kade, što deluje filmski. Osim njih, tu su i dugure, otvori na tavanici, siparska kupa Pseće groblje i atraktivni vodopad Izvor života. A sam ulaz u pećinu je impresivan – visok oko 40, a širok 18 m.
I ova pećina je otvorena za posetioce.

Risovačka pećina predstavlja stanište čoveka iz ledenog doba i jedno je od najpoznatijih nalazišta paleolita u Evropi 

10. Hadži – Prodanova pećina

Hadži – Prodanova pećina nalazi u dolini Rašćanske reke, na oko 10 km od Ivanjice, na putu za Guču. Dobila je ime po Karađorđevom vojvodi Hadži-Prodanu Gligorijeviću, koji je tokom Prvog srpskog ustanka 1814. preuzeo vođstvo protiv turske odmazde i u pećinu na Goliji sklanjao zbegove. Dosad je ispitano oko 400 m pećine koja se sastoji od dva sprata. Ulaz u pećinu širok je 3 m, te se dalje sužava, da bi usledio ulazak u prostranu dvoranu dugu oko 50 i široku oko 15 m. Stručnjaci su u njoj pronašli 25 novih vrsta pećinskih insekata koji u svetu nisu poznate ili su veoma retki. Takođe, pronađeni predmeti ukazuju na to da su u njoj boravili neandertalci – lovci oko 45.000 godina pre nove ere, a nađeni su i ostaci pećinskog medveda. 

Ulaz u Hadži-Prodanovu pećinu delimično je sakriven Adžijinom crkvom iz 1909. godine. Prirodna stena pored ove pećine odlična je za alpinistički uspon pod vođstvom ili nadzorom profesionalnih instruktora – članova gorske službe, uz neophodnu opremu.
Hadži-Prodanova pećina, nakon uređenja staza, osvetljenja i postavljanja zaštitne ograde, prve posetioce primila krajem 2018. godine.

11. Uvačka (Ledena) pećina

Još jedan podzemni srpski dragulj je i pećina u Rezervatu prirode Uvac – Ledena pećina. Uvački pećinski sistem sastoji se od više speleoloških objekata međusobno povezanih kanalima: Uvačke i Ledene pećine i Bezdane jame, ukupne dužine 6.185 m. Ledena pećina dobila je ime po tome što je temperatura u njoj stalno 8 stepeni Celzijusa, pa bi predstavljala idealno mesto za vikend obilazak u užarenim letnjim danima. Utoliko pre, što su u ovoj pećini nedavno napravljene staze, tako da turisti koji razgledaju kanjon mogu da se spuste i vide njen impresivan nakit. Ipak, blago Ledene pećine dostupno je malom broju posetilaca budući da se do nje može stići jedino tako što se čamcem vozite Uvačkim jezerom, za šta postoje obezbeđeni čamci, i popnete se uz metalne stepenice na strmoj jezerskoj obali.

Obilazak fascinantne Ledene pećine moguć je samo uz vodiča, jer su u pojedinim delovima svodovi uski i niži od jednog metra.

12. Bogovinska pećina

Bogovinska pećina nalazi se u selu Bogovina, u jugoistočnom podnožju Kučajskih planina, na 14 km od Boljevca. Ulaz u pećinu izgleda kao rudarsko okno, a ovo je jedna od najdužih pećina u istočnoj Srbiji, jer prema poslednjim istraživanjima, ukupna dužina njenih kanala iznosi 5.842 m. Kanali su razvijeni su u tri etaže – donja etaža ima stalan vodeni tok, gornja etaža je suva, a srednja etaža, koja čini najveći deo pećine, povremeno je hidrološki aktivna, pa ova pećina spada u rečne izvorske pećine. Bogovinska pećina je stanište kavernikolnih zglavkara – najznačajnije vrste su stenoendemična pseudoškorpija, kopneni endemični račić i suptroglofilni insekt. Inače je pre dvadesetak godina Bogovinska pećina bila među najdužim pećinama u bivšoj Jugoslaviji. Istovremeno, bila je to i jedina velika pećina u Srbiji, koja nije bila uređena za turističke posete. U pećini danas postoji uređena staza za posetioce u srednjoj etaži, a tom stazom se može stići do najveće dvorane u pećini, dok je obezbeđen izlazak posetilaca na tri terasna proširenja: Rudarsku dvoranu, Dvoranu divova i Hajdučku dvoranu. Na ovaj način pećinski nakit je zaštićen od eventualnog oštećenja.
Pеćina je zbog prirodnih karakteristika zaštićena kao spomenik prirode.

13. Ribnička pećina

Ribnička pećina je jedna u nizu zanimljivih pećina u valjevskom kraju, u blizini Mionice, na putu za Banju Vrujci, oko 9 km udaljen od nje. Ime je ova pećina dobila po tome što se nalazi na levoj obali reke Ribnice, a njena specifičnost ogleda se pre svega u tome što je sam ulaz u pećinu u nivou vode. Kroz pećinu protiče potok, koji vijuga i pravi najrazličitije oblike, a krase je i prelepi stalaktiti. U Ribničkoj pećini živi čak 15 različitih vrsta slepih miševa, poput povodnog šišmira, dugouhog šišmira i rojtastog šišmira, pa je po tome jedisntvena u celoj Evropi. O lepoti Ribničke pećine priča se nadaleko, tako da je poslednjih godina postala prava turistička atrakcija i obilaze je gotovo svi posetioci Divčibara i okoline, da se sami uvere u divne prizore koji ovi pećinu okružuju.

Do pećine se može doći asfaltnim putem do Petrovića, a zatim pešaka ili terenskim vozilom u dužini od 1 km.

Ribnička pećina je zaštićeni spomenik prirode.

Pećine u Srbiji prelepe, a nedostupne za javnost

Bila bi poseta ovakvim mestima još veće uzbuđenje, ali su zasad neke od pećina nesvakidašnje lepote – nedostupne za javnost! Naša bi zemlja zaista trebalo da se potrudi da svoje prirodno bogatstvo učini dostupnim, ne samo svojim građanima nego i celom svetu. Samo neke od takvih prirodnih lepota su Dubočka i Cerjanska pećina, očaravajuće i magične strukture, koje bi zaista trebalo srediti i otvoriti za javnost. Makar jedan njihov deo, za početak.

1. Dubočka pećina

Dubočka pećina je sistem podzemnih kanala u krečnjacima sliva Ponorske reke, koja kroz pećinu periodično protiče. Nalazi se u srednjem delu Peka, u ataru sela Duboka, po kome je i dobila ime, a od magistralnog puta Kučevo–Majdanpek–Negotin udaljena je 8 km. Ukupna dužina njenih kanala iznosi 2.734 metra. Naziva se još i Velika pećina. Bogata je glavnim i bočnim kanalima, izvorima i ponorima, jezercima, dvoranama, ukrasima. Njena mistična prošlost i danas izaziva divljenje i strah. Iako pećina još nije adekvatno uređena za turističke posete, prilaz do nje lako je dostupan. a ulaz u nju je impresivan – širok 25 i visok 20 m. Glavni pećinski kanal prohodan je u dužini od 132 metra, dokle dopire i dnevno svetlo, ali nije bogat nakitom. Bogatstvo se krije u udaljenim kanalima. U živopisnoj klisuri u podnožju pećine je nekoliko fantastičnih malih vodopada. Najlepši deo pećine je velika dvorana  Carska riznica – krcata raznovrsnim pećinskim nakitom od snežnobelog iskričavog kalcita, sa tavanicom načičkanom sa hiljadama stalaktita.

Pećina je bila stanište neolitskog čoveka, a u njoj su pronađene kosti pećinskog medveda, zubi dinoterijuma, koštane igle i druga ljudska oruđa.

Dubočka pećina, nažalost, nije uređena i nepristupačna je za posetioce.

2. Cerjanska pećína

Cerjanska pećina nalazi se na 15 km od Niša, kod sela Cerje, na mestu gde ponire Provalijska reka. Pećina je hidrološki aktivna. Prema procenama geologa, nastala je pre više od dva miliona godina, a prvi njen naziv bio je Provalija. Glavni hodnik pećine dug je 3.360 m, a krasi je bogat pećinski nakit: stalaktiti, stalagmiti, heliktiti, talasaste draperije, pećinski korali i kristalni cvetovi. Posebnu vrednost čine heliktiti ili pećinske ruže, posebna vrsta pećinskog nakita koja se suprotno fizičkim zakonima i Zemljinoj teži formira i pruža u svim pravcima usled delovanja vazdušnih strujanja. Dosad je istraženo oko 6 km pećine, a nije se stiglo do kraja, pa su možda i opravdane pretpostavke da je baš Cerjanska pećina najduža u Srbiji. Uzani kanali visine do pola metra iznenadno se šire u grandiozne dvorane visoke do 30 m. Ova pećina važi za veliku misteriju. Bogata je i životinjskim svetom, ali u njoj, umesto slepih miševa, živi mnogo malih daždevnjaka. Cerjanska pećina je atrakcija sa velikim turističkim potencijalom, a mogla bi postati i jedna od najznačajnijih speleo-destinacija u Srbiji.
Zasad još nije uređena, niti je dostupna turistima.